Być Człowiekiem − Logika Periodyzacji Taktycznej

Dzięki uprzejmości Akademii Piłkarskiej Wisły Kraków, w pierwszym numerze Newslettera (kwartalnik/nr 01/luty 2018) wydawanego dla klubów partnerskich ukazał się mój artykuł opisujący Logikę Periodyzacji Taktycznej. Serdecznie zapraszam do przeczytania go również na mojej stronie!

Być Człowiekiem − Logika Periodyzacji Taktycznej

Wieczorową porą 8 grudnia 2017 roku w jednej z restauracji przy Ocean Village w Southampton, rozmawiając z Xavierem Tamaritem, usłyszałem bardzo ciekawe słowa: „Wielokrotnie miałem okazję do prezentacji Periodyzacji Taktycznej na różnych kongresach; ilekroć ją prezentowałem, każdego razu rozpoczynałem jej opisywanie od innego aspektu”.

Periodyzację Taktyczną łatwiej zrozumieć, niż wyjaśnić. Jedną z przyczyn tego faktu jest wysoki poziom kompleksowości metodologii, która coraz bardziej fascynuje świat futbolu. Naprzemiennie występujące i stale korelujące ze sobą elementy powodują, że trudno o sprecyzowanie właściwego porządku dla rozpoczęcia opisywania poszczególnych i konkretnych zagadnień metodologii. Właściwe wydaje się więc rozpoczęcie jej prezentacji od wskazania cech, które sprawiają, że Logika Periodyzacji Taktycznej jawi się jako wyjątkowa na tle powszechnie znanej logiki konwencjonalnej. Do momentu rozwoju cyfryzacji i technologii informacyjnej wystarczającej na eksplorację świata, a także otwarcia granic Wspólnoty Europejskiej mógł panować przesąd, że znaczącymi różnicami obu logik/Logik są: posiadanie przez trenera sprecyzowanego planu na grę i trening, w którym większość ćwiczeń realizowanych jest z piłką. Nic bardziej mylnego. Nie ma bowiem wątpliwości, że obecnie wiele metod treningowych zawiera ćwiczenia z piłką czy też bazuje na konkretnym sposobie gry. Jest jednak coś, co pozwala odróżnić Logikę Periodyzacji Taktycznej od logiki − pisanej małą literą − odnoszącej się do konwencjonalnego sposobu pracy. Jest to sposób postrzegania istoty ludzkiej, a więc wszystkiego, co wiąże się z Byciem Człowiekiem.

Periodyzacja Taktyczna to metodologia stworzona przez geniusza. Podczas jej kreacji Vítor Frade wykorzystywał szeroki zakres wiedzy, odnosząc się do dziedzin, takich jak Teoria Kompleksowości, Cybernetyka, Filozofia i wiele innych. W zrozumieniu opisywanej metodologii kluczowe są odwaga, śmiałość i wiara w jej uchwycenie. Nie jest bowiem prawdą, że nie da się jej zrozumieć bez kompletnej znajomości wymienionych dziedzin. Zrozumienie Logiki Periodyzacji Taktycznej jest zadaniem trudnym, ale nie niemożliwym. Wysoki poziom kompleksowości metodologii portugalskiego profesora nie powinien nas − trenerów − przerażać, gdyż jako ludzie zostaliśmy obdarzeni umiejętnością tworzenia nowego życia w istocie ludzkiej. A przecież nie ma nic bardziej złożonego jak istota ludzka. Jak jednak retorycznie pyta Vítor Frade (Cabral M. & Silva R.D., 2017): czy człowiek, który płodzi potomstwo, zawsze jest ginekologiem znającym się na wszystkich dziedzinach pozwalających opisać funkcjonowanie człowieka? Zatem bez cienia wstydu co do naszej niewiedzy odnoszącej się choćby do Teorii Kompleksowości postarajmy się zrozumieć wyjątkowość opisywanej metodologii, rozpoczynając od zgłębienia wpływu Myślenia Klasycznego na postrzeganie procesu treningowego w piłce nożnej.

Poznanie całości przez redukcję − ze zubożeniem czy bez zubożenia?
Na kształtowanie się naszego obecnego sposobu myślenia o życiu i jego dziedzinach ogromny wpływ miały nauki oraz poglądy filozofów i uczonych, które przenikały do mas, definiując wiele paradygmatów. Jak często powtarza Vítor Frade − nasz obecny pogląd na świat uformowany został około 400 lat temu, kiedy to nauki Kartezjusza obfitowały w poglądy o rozkładzie poruszanego problemu na składowe. Francuski filozof, znany z sentencji: Cogito ergo sum, tkwił w przekonaniu, które jest bardzo mocno zakorzenione we współczesnym społeczeństwie, a które odnosi się do próby poznania Całości przez rozłożenie jej na odrębne od siebie części pierwsze w celu poddania dogłębnej analizie każdej z nich w sposób odseparowany. Ten sposób myślenia wpływał − i w wielu ośrodkach wciąż wpływa − na rozdzielanie umysłu od ciała, wiedzy od filozofii czy teorii od praktyki (Damásio, 2016). Co więcej, jak wskazuje Edgar Morin (2002), jego wpływ położył fundamenty pod utworzenie nowoczesnych uniwersytetów, które na początku XIX wieku zaczęły opisywać świat i życie przez zdefiniowane i odseparowane od siebie przedmioty. Przenosząc ten sposób pozyskiwania wiedzy do procesu treningowego i rozwoju umiejętności zawodnika, wskazać można nie tylko odseparowanie od siebie Wymiarów Gry, ale przede wszystkim wchodzący w coraz bardziej zaawansowane stadium fakt rozkładania Wymiarów na poszczególne komponenty. Nie zaprzeczając, że taki rodzaj pracy wpływa na rozwój zawodnika, warto się przyjrzeć słowom wspomnianego socjologa i filozofa (2002), który zaznacza, że pomimo realizacji progresu w konkretnych dziedzinach, redukcja Całości na składowe ogranicza wiedzę. Głównym tego powodem jest oddzielenie jednej dyscypliny, przedmiotu, komponentu czy Wymiaru od kolejnej. Morin podkreśla (2002), że kontynuowanie tego procesu wpływa na rozwój ekspertów (w naszym przypadku trenerów) wyspecjalizowanych w jednej dziedzinie. Kłopot pojawia się, kiedy poruszany problem wykracza poza dziedzinę, w której jest się specjalistą.

Porównanie komponentu fizycznego − szybkości przez pryzmat Myślenia Klasycznego i Kompleksowego
W jednej z książek opisujących sposób przywództwa w pracy José Mourinho (2009) portugalski trener dzieli się spostrzeżeniem dotyczącym postrzegania komponentu fizycznego: szybkości. Porównuje ją, prezentując jako odseparowaną od Całości zdolność fizyczną do odniesienia widzianego przez pryzmat holistyczny funkcjonowania piłkarza w grze. Jednocześnie, pytając o jednego z najszybszych ludzi świata, wskazuje na Francisa Obikwuelu pokonującego wówczas odcinek stumetrowy w mniej niż dziesięć sekund. W swojej wypowiedzi zauważa, że nie zna żadnego piłkarza, który byłby w stanie dorównać temu osiągnięciu. Odnotowuje jednak fakt, że stosując grę treningową w odmianie 11×11 w prowadzonej przez niego drużynie biegacz byłby najwolniej przemieszczającym się po boisku zawodnikiem. Prezentując przekonanie odnośnie do komponentu szybkości w logice konwencjonalnej, Mourinho wskazuje też piłkarza Deco, którego opisuje jako bardzo wolnego. Wskazuje na jego zdolności w biegu na sto metrów, porównując je ze zdolnościami biegacza. Zauważa niechlujność w technice biegu, brak prędkości końcowej, muskulaturę i znaczenie włókien wolnokurczliwych. Podsumowując, Mourinho dostrzega pewną zależność: Deco jest jednym z najszybszych zawodników w grze, jakich zna, ponieważ, jak podkreśla, czysta szybkość znana z logiki konwencjonalnej nie ma nic wspólnego z Szybkością w piłce nożnej.

Myślę, że następny wiek będzie wiekiem Kompleksowości − Stephen Hawking
Jak wskazuje Vítor Frade (Cabral M. & Silva R.D., 2017), aż cztery Nagrody Nobla na przestrzeni lat 2012−2016 odnosiły się do zagadnień biologii komórki. Według portugalskiego profesora za ten stan rzeczy odpowiada fakt, iż kolejne odkrycia naukowe są wynikiem docenienia holizmu przez naukowców zajmujących się tą dziedziną. Tym większa jest radość autora, świadomego, że teorie głoszone przez niego na przestrzeni ponad 30 lat odnoszące się do kompleksowego spojrzenia na proces treningowy zaczynają być udowadniane przez naukę.

Jak potwierdza Bruce Lipton (2005), naukowiec zaangażowany w klonowanie komórek macierzystych, są one identyczne genetycznie. Pomimo tego w zależności od środowiska, w którym zostały umieszczone stawały się mięśniami, kośćmi czy komórkami tłuszczu. Jak wskazuje prekursor w dziedzinie biologii rozwoju (2005), jako ludzie jesteśmy zbudowani na wzór komórek, dlatego nie powinniśmy traktować siebie na poziomie indywidualności. Głównym powodem, dla którego jako ludzie jesteśmy społecznościami komórek, jest fakt, że składamy się z około 50 bilionów komórek, które są żyjącymi istotami. Wobec  tego bardzo ważne jest dla nas środowisko, w którym przebywamy, uczymy się i gramy. Innymi słowy: jesteśmy maksymalnie kompleksowymi Systemami złożonymi z maksymalnie kompleksowych Systemów. Jesteśmy Systemem Systemów. Rozpatrując w ten sposób to, jak Logika Periodyzacji Taktycznej Frade postrzega Bycie Człowiekiem, grę należy widzieć jako System (składający się z dwóch drużyn) Systemów (każdy z dwudziestu dwóch zawodników).

Mecz piłkarski jako system systemów (za Tchórz T., Tchórz D., 2017)

Przedstawienie Kompleksowości orkiestry i drużyny piłkarskiej
Według Carlosa Carvalhala (2014) „wszystko ma zawsze związek ze wszystkim”. Portugalski trener, tłumacząc funkcjonowanie orkiestry jako całości i muzyków jako jej członków, wskazuje na potrzebę istnienia pewnej wspólnej Idei, jaką jest utwór. Uznaje on, że koordynacja pomiędzy wszystkimi elementami (muzykami) jest tak samo ważna, jak odpowiedni moment włączenia się do gry. Brak czucia utworu przez wszystkich muzyków wpływa na niewystarczający poziom emocji odpowiadających za jakość i uniesienie w trakcie gry. Carvalhal podsumowuje: „Bez względu na różnorodne cechy wykorzystywanych przez muzyków instrumentów zawsze funkcjonują oni w harmonii, ponieważ podążają za utworem”. Każdy piłkarz będący częścią drużyny wchodzi w stałą interakcję z pozostałymi elementami (partnerami). Jego działania wpływają bezpośrednio na innych, ale i działania innych mają bezpośredni wpływ na niego. Innymi słowy, sposób pozycjonowania, uwolnienie się spod krycia przeciwnika, czy podanie piłki − jako jedna z części Systemu − jest w stanie zmienić całość organizacji funkcjonalnej drużyny.

Podążając za słowami Lourenço i Ilharco (2009): „Wewnętrzna Logika Całości − człowieka, grupy czy organizacji − stanowi współzależną i interaktywną percepcję elementów, tak jak elementy stanowią ją dla Całości. (…) W wyniku oddzielenia części od Całości nie tylko wpływamy na utratę kontekstu części, ale przede wszystkim zmieniamy Całość”. Podsumowując, posłużę się słowami, które zawarłem w swojej książce Periodyzacja Taktyczna – Logika z innego świata (2017): „(…) piłka nożna nie powinna być wyjaśniana przez linearne równanie. Bowiem dlaczego w sytuacji gry wielokrotnie zdarza się, iż drużyna, której zawodnik otrzymał czerwoną kartkę, radzi sobie lepiej niż przeciwnik grający w przewadze liczebnej? Brak członka drużyny pozwala na stworzenie nowej organizacji, niejednokrotnie silniejszej, co potwierdza, że całość jest większa niż suma jej części, nawet jeśli tych części jest liczebnie więcej”. Wobec przedstawienia powyższego rozumienia tego, co oznacza w Logice Periodyzacji Taktycznej sformułowanie Być Człowiekiem, jesteśmy w stanie zrozumieć, jak wyjątkową metodologią ona jest, a także jak genialnym człowiekiem jest jej twórca − Vítor Frade. Analizując powyższy artykuł, można mieć wrażenie, że wiedza ta nie jest przydatna, aby wygrywać. Mając to na uwadze, posłużyłem się w swojej książce (2017) cytatem portugalskiego profesora: „Powinniście pomyśleć: czy ten gość [Frade] uważa, że trzeba to wszystko wiedzieć, aby wygrywać? Nie, ani trochę więcej ani mniej. Jednak, aby ugruntować wiedzę – tak”.

Bibliografia
Carvalhal, C. (2014). Entre linhas. Portugal: Prime Books.
Damásio, A. (2016). Błąd Kartezjusza. Emocjie, Rozum i Ludzki mózg. Poznao: Dom Wydawniczy Rebis.
Cabral, M., & Silva, R. D. (2017, Czerwiec 8). Frade: “Isto é Vítor Frade a falar de futebol: “Mas o gajo que faz um filho é obstetra?”. Pobrano z lokalizacji Tribuna Expresso: http://tribunaexpresso.pt/futebol-nacional/2017-06-08-Isto-e-Vitor-Frade-a-falar-de-futebol-Mas-o-gajo-que-faz-um-filho-e-obstetra-.
Lipton, B. (2005). The Biology of Belief: Unleashing the Power of Consciousness, Matter and Miracles. Santa Rosa: Mountain of Love/Elite Books.
Lourenço, L., & Ilharco F. (2009). LIDERANÇA: As Lições de Mourinho. Portugal: Prime Books.
Morin, E. (2009). Os Sete Saberes para a Educação do Futuro. Portugal: Instituto Piaget.
Tchórz, T., & Tchórz, D. (2017). Periodyzacja Taktyczna – Logika z innego świata. Izbica: nottchorzinfootball.

Stopka redakcyjna artykułu
Autor: Tomasz Tchórz
Redakcja: Anna Płaskoń-Sokołowska
Grafika: Tchórz, T., & Tchórz, D. (2017). Periodyzacja Taktyczna – Logika z innego świata. Izbica: nottchorzinfootball.